Koci katar – wirusowe zapalenie spojówek u kotów

Oczy to wrażliwy narząd, który jest nieustannie narażony na kontakt ze światem zewnętrznym, a przez to z różnymi czynnikami chorobotwórczymi. W efekcie wystarczy spadek odporności, aby doszło do rozwoju infekcji narządu wzroku. Do najczęściej występujących chorób oczu zalicza się wirusowe zapalenie spojówek, czyli "koci katar". Dowiedz się, co to jest, jak to leczyć i jak temu skutecznie zapobiegać.

"Koci katar" jest często bagatelizowany przez właścicieli zwierząt, którzy uważają, że dolegliwości znikną same, jak w przypadku ludzi. Jednak, wbrew pozorom, to nie tylko wysoce zaraźliwa, ale także śmiertelna choroba, dlatego należy reagować od razu po wystąpieniu objawów.

Co to jest "koci katar"?

"Koci katar" to potoczna nazwa wirusowego zapalenia spojówek. Nazwa nie jest przypadkowa, ponieważ objawy choroby do złudzenia przypominają symptomy przeziębienia u człowieka.  Do zakażenia dochodzi przez kontakt z osobnikami, które są zarażone wirusami typu FHV-1, czyli herpeswirusem kocim oraz FCV, czyli – kaliciwirusem kocim. Problemy z oczami mogą wywoływać także zakażenia chlamydią, gronkowcem i mykoplazmami.

Jakie objawy wywołuje "koci katar"?

Do zakażenia "kocim katarem" dochodzi zazwyczaj drogą kropelkową, poprzez ślinę, mocz, kał, wydzielinę z oczu, a nawet spermę. W związku z tym pupil może zarazić się np. podczas spaceru i zabawy z innymi przedstawicielami swojego gatunku. Jednak źródłem infekcji może być także człowiek – wirus utrzymuje się np. na ubraniach nawet przez 28 dni! 

Pierwsze symptomy choroby zazwyczaj pojawiają się w przeciągu od 2 do 9 dni od kontaktu, a sama choroba trwa od 10 dni 14 dni. Do najbardziej charakterystycznych objawów "kociego kataru" zalicza się:

• kichanie,
• wypływ surowiczej lub ropnej wydzieliny z nosa,
• obrzęk spojówek,
• zaczerwienienie gałek ocznych,
• owrzodzenia na języku, podniebieniu i wargach,
• spadek energii, ospałość, brak apetytu.

Uważa się, że aż 80% kociego społeczeństwa jest bezobjawowym nosicielem wirusa FHV-1. U zaledwie połowy patogen może reaktywować się sam, np. w wyniku obniżenia odporności wywołanej stresem lub w trakcie leczenia kortykosteroidami. 

Jak poznać, że kot jest przeziębiony a nie cierpi na “koci katar”?

Ludzie kojarzą kichanie, obrzęk spojówek, brak apetytu czy ospałość z klasycznymi objawami przeziębienia. Warto jednak pamiętać, że tej chorobie mogą towarzyszyć także dodatkowe symptomy jak:

• podwyższona ciepłota ciała, czyli powyżej 39,5°C,
• chrypka,
• powiększenie węzłów chłonnych,
• brak chęci jedzenia suchej karmy.

Po wystąpieniu tych objawów warto zgłosić się do specjalisty. Weterynarz przeprowadzi badanie słuchowe, oglądanie gardło i jamę ustną oraz przepisze stosowne leki.

Najczęstszą przyczyną przeziębień u zwierząt jest obniżona odporność. Może ona nastąpić np. na skutek długotrwałej ekspozycji na zimno, np. spania na dworze, czy też towarzyszyć różnym chorobom przewlekłym.

Jakie koty są najbardziej narażone na wirusowe zapalenie spojówek?

"Koci katar" zagraża wszystkim czworonogom i każdy z nich może być jego potencjalnym nosicielem. Jednak do najbardziej narażonych zwierząt zalicza się:

• kocięta z niewykształconym układem immunologicznym– maluchy mogą zarazić się po porodzie lub podcza życia płodowego od matki. U nich choroba przebiega najciężej,
• zwierzęta mieszkające razem – do zakażenia może dojść, jeśli pupile korzystają z tej samej kuwety, posłania lub miski,
• koty ze schronisk i hodowli – panująca tam wilgoć i chłód sprzyjają rozmnażaniu się wirusów. 

Im słabsza odporność i częstszy kontakt z potencjalnymi nosicielami wirusa, tym większe ryzyko zachorowania i wystąpienia poważnych powikłań. 

Jak leczyć "koci katar"?

Leczenie wirusowego zapalenia spojówek zależy od stopnia zaawansowania choroby. Zazwyczaj polega głównie na łagodzeniu objawów zakażenia, jednak o toku postępowania, w przypadku zakażenia kocim katarem, decyduje okulista-weterynarz. 

Aby móc postawić diagnozę, specjalista przeprowadza wywiad z właścicielem, zbiera informacje o miejscach pobytu kota, a następnie zleca badanie PCR na obecność FHV. Wymaz pobierany jest z błon śluzowych spojówki, rzadziej nosa czy gardła. Pomocne są także wyniki morfologii i biochemii krwi, a także RTG klatki piersiowej. Po zgromadzeniu wszystkich danych, na wirusowe zapalenie spojówek najczęściej stosuje się:

• antybiotyki, które zmniejszają ryzyko nadkażenia bakteryjnego,
• niesteroidowe środki przeciwzapalne w postaci kropli o działaniu przeciwzapalnym i przeciwbólowym,
• produkty pobudzające układ immunologiczny – im większa odporność, tym rzadsze nawroty choroby.

Za skuteczną w leczeniu wirusowego zapalenia spojówek uznaje się lizynę. Wysokie stężenie tej substancji utrudnia rozmnażanie się wirusów, redukuje objawy choroby i zapobiega przenoszeniu się drobnoustrojów na inne zwierzęta. 

Kot po podaniu leków będzie musiał przez jakiś czas nosić kołnierz, który zapobiegnie tarciu głową o różne przedmioty i roznoszeniu się wirusów.

Jak dbać o kota podczas leczenia?

Podczas terapii zaleca się szczególne dbanie o higienę narządu wzroku kotów. Oczy należy regularnie przemywać solą fizjologiczną, aby usunąć zaschniętą wydzielinę oraz nawilżać odpowiednimi środkami. Ważne jest także dbanie o ogólny poziom nawodnienia pupila elektrolitami, glukozą lub aminokwasami, aby wzmocnić organizm i zapobiec osłabieniu. Jeśli brak apetytu utrzymuje się długo, należy rozważyć również kroplówki. 

Warto pamiętać, że kot do końca życia pozostanie nosicielem wirusa, który będzie reaktywować się przy spadkach odporności. Dlatego należy stale dbać o jego odporność i zdecydować się na profilaktykę, czyli szczepienie przeciw wirusom.

Profilaktyka wirusowego zapalenia spojówek

Chcesz ochronić swojego pupila przed kocim katarem? Zaszczep go przeciwko FHV-1. Profilaktyczna szczepionka zwiększa odporność zwierzęcia na zakażenie, a w przypadku zarażenia pomaga zmniejszyć objawy i złagodzić przebieg choroby. Co więcej, znacząco zmniejsza ryzyko przenoszenia się wirusów między zwierzętami, co jest bardzo istotne zwłaszcza w schroniskach.

Szczepienie przeciwko herpeswirusowi oraz kaliciwirusowi znajdują się w podstawowym programie szczepień dla kociąt. Pierwszą dawkę zwierzę powinno otrzymać między 9. a 12. tygodniem życia, a dwie kolejne w odstępie 3-4 tygodni. Dzięki temu możliwe będzie wytworzenie dobrej odporności na wirusy. 

Szczepienie przypominające powinno być wykonywane co roku lub raz na 3 lata – w zależności od kondycji kota. 

Czy da się wyleczyć koci katar?

Koci katar jest uważany za uleczalną chorobę u zwierząt. Jednocześnie należy pamiętać, że wirus nigdy nie zostanie całkowicie wyeliminowany z organizmu pupila. Dolegliwości będą regularnie powracać w przypadku spadku odporności czy też pogorszenia warunków życia. 

Dlatego pomimo ustąpienia objawów kociego kataru, należy być ostrożnym i stale obserwować zachowanie kota.

Warto mieć także na uwadze, że zbyt późno zdiagnozowana choroba może doprowadzić do wielu poważnych konsekwencji. Są nimi nie tylko np. utrata wzroku przez pupila, ale także śmierć.

Czy koci katar jest groźny dla ludzi?

Koci katar zagraża zwłaszcza zwierzętom żyjącym w dużych skupiskach, tak jak np. w schronisku. Wtedy wirus szybko się przemieszcza i może doprowadzić do rozwoju choroby u wielu zwierząt jednocześnie. Trudno to opanować, zwłaszcza, że klatki znajdują się bardzo blisko siebie. Nie sposób też skutecznie odizolować chorych kotów od pozostałych ze względu na niezbyt dobre warunki lokalowe. Jednak nie należy obawiać się przyjmowania zakażonych zwierząt do domu. Kaliciwirus koci nie przenosi się na człowieka i nie doprowadzi do rozwoju żadnej choroby. Dla ludzi niebezpieczne są wyłącznie kaliciwirusy z rodzaju Norovirus oraz Sapovirus. Do zakażenia nimi najczęściej dochodzi poprzez spożycie zakażonej wody lub kąpanie się w niej.

Choć "koci katar" nie brzmi zbyt groźnie, pamiętaj, aby nie bagatelizować objawów choroby, tylko jak najszybciej zwrócić się do weterynarza. Dzięki temu zaoszczędzisz pupilowi bólu i stresu, a to bardzo ważne. 

Źródła:

Greene C.E.: Choroby zakaźne psów i kotów. Galaktyka, 2010.

Ketering K.L., Glaze M.B.: Atlas of feline ophthalmology. Veterinary Learning SystemCo., Inc., New Jersey 1994.

S. Winiarczyk, Z. Grądzki, Choroby zakaźne zwierząt domowych, 2002