Rak płaskonabłonkowy u kota

Rak płaskonabłonkowy u kota (ang. Squamous Cell Carcinoma, SCC) to jeden z najczęściej występujących nowotworów złośliwych u kotów. Dotyczy głównie skóry, jamy ustnej oraz nosa, ale może rozwijać się także w innych częściach ciała. Nowotwór ten ma agresywny charakter, szybko rozprzestrzenia się na okoliczne tkanki, co sprawia, że wcześnie rozpoznany i odpowiednio leczony daje większe szanse na poprawę jakości życia kota.

Charakterystyka raka płaskonabłonkowego

Rak płaskonabłonkowy rozwija się z komórek nabłonka płaskiego, który jest jednym z podstawowych typów tkanek nabłonkowych. Nabłonek płaski występuje w skórze, jamie ustnej, gardle, przełyku oraz w wielu innych częściach ciała, stąd nowotwór ten może pojawić się w wielu różnych miejscach. Gdy komórki nabłonka zaczynają ulegać niekontrolowanemu podziałowi, tworzą guz nowotworowy, który niszczy zdrowe tkanki i rozprzestrzenia się w organizmie.

U kotów rak płaskonabłonkowy skóry często rozwija się na odsłoniętych i nieowłosionych częściach ciała, takich jak nos, uszy czy powieki. Koty o jasnym umaszczeniu, zwłaszcza te o białej sierści, są bardziej podatne na ten typ nowotworu ze względu na mniejszą ochronę skóry przed szkodliwym działaniem promieniowania ultrafioletowego (UV). Ekspozycja na słońce jest jednym z głównych czynników ryzyka rozwoju raka płaskonabłonkowego u kotów, zwłaszcza w okolicach, gdzie jest duża ekspozycja na słońce.

Rak płaskonabłonkowy w jamie ustnej, zwany również rakiem jamy ustnej, to jeden z najbardziej złośliwych nowotworów, który atakuje język, dziąsła, podniebienie oraz inne struktury jamy ustnej. Jest trudny do wykrycia we wczesnych stadiach, ponieważ koty potrafią maskować ból, a objawy, takie jak ślinienie, krwawienie z jamy ustnej czy trudności z jedzeniem, pojawiają się dopiero w zaawansowanej fazie.

Czynniki ryzyka

Na rozwój raka płaskonabłonkowego u kotów wpływa kilka czynników. Najważniejsze z nich to:

Promieniowanie UV

– koty, zwłaszcza te o jasnym umaszczeniu, które dużo czasu spędzają na słońcu, są szczególnie narażone na rozwój raka skóry. Skóra na uszach, nosie i powiekach jest najbardziej podatna na działanie promieniowania UV, co może prowadzić do mutacji DNA w komórkach nabłonka.

Dym tytoniowy

– u kotów narażonych na dym papierosowy w środowisku domowym zaobserwowano zwiększone ryzyko rozwoju raka płaskonabłonkowego w jamie ustnej. Szkodliwe substancje zawarte w dymie osadzają się na sierści zwierzęcia, a podczas pielęgnacji koty wchłaniają je do organizmu, co sprzyja powstawaniu nowotworów.

Czynniki genetyczne

– niektóre koty mogą być genetycznie predysponowane do rozwoju nowotworów, w tym raka płaskonabłonkowego. Predyspozycje te mogą być związane z wadami genetycznymi, które sprzyjają nieprawidłowym podziałom komórkowym.

Stany zapalne

– przewlekłe zapalenia skóry, dziąseł czy innych tkanek mogą zwiększać ryzyko nowotworzenia. Długotrwały stan zapalny powoduje uszkodzenia tkanek, co z kolei sprzyja mutacjom i niekontrolowanym podziałom komórek.

Wiek

– rak płaskonabłonkowy najczęściej rozwija się u starszych kotów, chociaż może dotknąć zwierzęta w każdym wieku. Im starszy kot, tym większe ryzyko wystąpienia choroby nowotworowej.

Objawy raka płaskonabłonkowego

Objawy raka płaskonabłonkowego u kota mogą się różnić w zależności od lokalizacji nowotworu. W przypadku nowotworu skóry typowe objawy to:

• owrzodzenia, które nie goją się przez dłuższy czas,
• zmiany koloru skóry, szczególnie w miejscach narażonych na słońce,
• guzki lub zgrubienia na skórze, często krwawiące lub sączące się,
• bolesność w miejscach zmian, które koty mogą próbować drapać lub liząć.

W przypadku raka płaskonabłonkowego jamy ustnej objawy mogą obejmować:

• ślinienie się, często z domieszką krwi,
• trudności w jedzeniu i połykaniu,
• nieprzyjemny zapach z jamy ustnej,
• wyraźny ból podczas jedzenia, który może prowadzić do utraty apetytu,
• obrzęk dziąseł, języka lub innych struktur jamy ustnej.

Z kolei, jeśli rak rozwija się w okolicach nosa lub jamy nosowej, mogą wystąpić następujące objawy:

• przewlekły katar, często z domieszką krwi,
• trudności w oddychaniu,
• deformacje nosa.

W każdym przypadku, jeśli zauważymy u kota niepokojące objawy, takie jak przewlekłe rany, owrzodzenia czy zmiany zachowania związane z bólem, konieczna jest szybka konsultacja z lekarzem weterynarii.

Diagnostyka raka płaskonabłonkowego

W przypadku podejrzenia raka płaskonabłonkowego, lekarz weterynarii przeprowadza szczegółowe badania diagnostyczne. Pierwszym krokiem jest zazwyczaj dokładne badanie fizykalne, podczas którego weterynarz oceni zmiany na skórze, w jamie ustnej lub innych częściach ciała.

Następnie mogą być wykonane dodatkowe testy, w tym:

Biopsja

– pobranie próbki tkanki z podejrzanej zmiany w celu jej badania histopatologicznego pod mikroskopem. Jest to najpewniejsza metoda diagnostyczna, pozwalająca na potwierdzenie lub wykluczenie obecności nowotworu.

Badania obrazowe

– takie jak zdjęcia rentgenowskie, tomografia komputerowa (CT) lub rezonans magnetyczny (MRI), które pomagają ocenić stopień zaawansowania choroby, a także sprawdzić, czy nowotwór nie rozprzestrzenił się na inne narządy.

Badania krwi

– mogą dostarczyć informacji na temat ogólnego stanu zdrowia kota oraz pomóc w ocenie, czy organizm zwierzęcia jest w stanie podjąć terapię przeciwnowotworową.

Wczesna diagnostyka jest kluczowa, ponieważ rak płaskonabłonkowy szybko się rozprzestrzenia, a w zaawansowanych stadiach może być trudniejszy do leczenia.

Leczenie raka płaskonabłonkowego

Leczenie raka płaskonabłonkowego u kotów zależy od lokalizacji nowotworu, jego stopnia zaawansowania oraz ogólnego stanu zdrowia zwierzęcia. Główne metody leczenia to:

Chirurgia

– usunięcie nowotworu jest najczęściej stosowaną i najbardziej efektywną metodą leczenia, zwłaszcza w przypadku zmian skórnych. Celem zabiegu jest całkowite usunięcie guza wraz z marginesem zdrowej tkanki, co minimalizuje ryzyko nawrotu choroby. W niektórych przypadkach, zwłaszcza w przypadku raka jamy ustnej, chirurgia może być trudniejsza do przeprowadzenia z powodu lokalizacji guza.

Radioterapia

– stosowana jest w przypadkach, gdy chirurgiczne usunięcie guza nie jest możliwe lub gdy istnieje ryzyko, że pozostały resztki nowotworu po operacji. Radioterapia polega na naświetlaniu guza promieniowaniem jonizującym, które niszczy komórki nowotworowe. Jest szczególnie skuteczna w leczeniu raka jamy ustnej.

Chemioterapia

– chociaż chemioterapia jest mniej skuteczna w przypadku raka płaskonabłonkowego niż w innych rodzajach nowotworów, może być stosowana jako leczenie uzupełniające, zwłaszcza w zaawansowanych stadiach choroby. Leki chemioterapeutyczne hamują podział komórek nowotworowych, co może spowolnić rozwój choroby.

Leczenie paliatywne

– w przypadkach, gdy rak jest zaawansowany i nieoperacyjny, lekarze weterynarii mogą zalecić leczenie paliatywne, mające na celu złagodzenie bólu i poprawę jakości życia kota. Mogą to być leki przeciwbólowe, antybiotyki w przypadku infekcji wtórnych oraz suplementy wspomagające odporność.

Rokowania

Rokowania w przypadku raka płaskonabłonkowego u kotów zależą od kilku czynników, takich jak wielkość guza, lokalizacja nowotworu, stopień zaawansowania choroby oraz ogólny stan zdrowia zwierzęcia. Wczesne wykrycie i agresywne leczenie mogą znacznie poprawić rokowania i dać kotu szansę na dłuższe życie.

W przypadkach, gdy rak jest ograniczony do skóry i możliwe jest jego całkowite usunięcie chirurgiczne, rokowania są stosunkowo dobre. Jednak w przypadku nowotworów jamy ustnej czy nosa, rokowania są zazwyczaj gorsze, ze względu na trudność w usunięciu guza oraz ryzyko szybkiego nawrotu choroby.

Rak płaskonabłonkowy u kotów jest poważną chorobą, ale wczesne rozpoznanie i odpowiednie leczenie mogą znacząco poprawić komfort życia zwierzęcia.

---

Zobacz: Onkologia Weterynaryjna w Animal Center

Animal Center
ul. Zamiany 12, 02-786 Warszawa

---

Bibliografia

Withrow, S. J., & Vail, D. M. (2013). Withrow and MacEwen's Small Animal Clinical Oncology. Saunders Elsevier.

• Książka ta jest jednym z najbardziej wszechstronnych źródeł informacji na temat nowotworów u zwierząt domowych, w tym kotów. Obejmuje zarówno aspekty kliniczne, jak i leczenie raka płaskonabłonkowego.

Morris, J., & Dobson, J. M. (2001). Small Animal Oncology. Wiley-Blackwell.

• Ta publikacja zawiera szczegółowe opisy nowotworów występujących u małych zwierząt, ze szczególnym uwzględnieniem patogenezy, diagnozy oraz leczenia raka płaskonabłonkowego u kotów.

Goldschmidt, M. H., & Shofer, F. S. (1992). Skin Tumors of the Dog and Cat. Pergamon Press.

• Książka omawia nowotwory skóry, w tym raka płaskonabłonkowego u kotów. Jest to źródło cennych informacji na temat histopatologii i leczenia tego rodzaju nowotworów.

Norris, A. M., & Laing, E. J. (2009). Feline Oncology: A Comprehensive Guide to the Diagnosis and Treatment of Cancer in Cats. Veterinary Cancer Society.

• Praktyczny przewodnik po diagnozowaniu i leczeniu nowotworów u kotów, w tym szczegółowe omówienie raka płaskonabłonkowego, jego objawów, diagnostyki oraz metod leczenia.

Blackwood, L., & Dobson, J. (2007). Cancer in Cats and Dogs: Medical and Surgical Management. CRC Press.

• Ta książka omawia metody medyczne i chirurgiczne w zarządzaniu nowotworami u kotów i psów, w tym szczegółowe rozdziały poświęcone rakowi płaskonabłonkowemu i jego leczeniu.

The Animal Cancer Foundation (2020). Feline Squamous Cell Carcinoma: Causes, Symptoms, and Treatments.

• Artykuł opublikowany przez Animal Cancer Foundation, który opisuje przyczyny, objawy oraz dostępne terapie raka płaskonabłonkowego u kotów. Dostępny online.

Goldstein, T., & Williams, L. (2006). Management of Squamous Cell Carcinoma in Cats: A Comprehensive Review. Journal of Feline Medicine and Surgery, 8(4), 243–254.

• Recenzowany artykuł naukowy zawierający kompleksowy przegląd diagnostyki i leczenia raka płaskonabłonkowego u kotów.

Rogers, K. S., & Mansell, J. (2002). Feline Squamous Cell Carcinoma: Clinical Features and Prognosis. Veterinary Clinics of North America: Small Animal Practice, 32(5), 1119–1134.

• Artykuł naukowy, który opisuje kliniczne cechy raka płaskonabłonkowego u kotów oraz omawia rokowania i czynniki wpływające na przeżywalność.

World Small Animal Veterinary Association (WSAVA) (2018). Global Standardization of Tumor Diagnostics in Cats and Dogs.

• Raport WSAVA dotyczący standaryzacji diagnostyki nowotworowej, w tym nowotworów płaskonabłonkowych u kotów, z naciskiem na najnowsze techniki obrazowania i badania histopatologiczne.